DOC Bairrada – królestwo winogron Baga

LOKALIZACJA I HISTORIA

Bairrada to bardzo stary region, już w czasach okupacji rzymskiej był zamieszkany, a przez jego terytorium przebiegała droga wojskowa z Eminio do Calle. Z dokumentów historycznych wynika, że już w X i XI wieku pojawiają się liczne odniesienia do winnic w Ventosa, Portunhos i Ança.

W „Księdze Testamentów z Lorvão” znajduje się wzmianka, że w roku 950 klasztorowi Lorvão przekazano winnicę Silva w gminie Mealhada.

Tradycja i renoma win z Bairrada sięga początków istnienia Portugalii – zgodnie z dostępną dokumentacją, król Afonso Henriques zezwolił na zakładanie winnic w regionie pod warunkiem, że otrzyma jedną czwartą wyprodukowanego wina.

Później, za panowania króla Manuela I, wszystkie przywileje nadane miejscowościom w Bairradzie odnosiły się do ich winnic.

Bairrada była strefą graniczną między chrześcijanami a Maurami w czasie wieków okupacji. Po rekonkwiście region ten stał się ważnym dostawcą wina dla Coimbry i Porto.

W 1599 roku Duarte Nunes de Leão wspomniał o jakości win z Cantanhede, a w XVIII wieku ojciec Carvalho da Costa podkreślał wysoką jakość win z Anadia i Mealhada.

Z biegiem lat winiarstwo rozwijało się w regionie, lecz markiz de Pombal nakazał wykarczowanie większości winnic, co stanowiło poważny cios dla lokalnej produkcji. Ten premier, za panowania króla José I (1750–1777), w celu ochrony jakości i autentyczności win z Porto, zniszczył region winiarski Bairrada.

Dopiero za panowania królowej Marii I zniesiono ograniczenia dotyczące uprawy winorośli, co umożliwiło handel i eksport dużych ilości wina przez port Figueira da Foz do Brazylii, Ameryki Północnej, Francji i Anglii. W XX wieku agronomowie i enolodzy wprowadzili innowacje, m.in. w produkcji naturalnych win musujących, które przyniosły regionowi uznanie i impuls gospodarczy.

GLEBY I KLIMAT

Obecnie Bairrada znajduje się między rzeką Vouga na północy, Mondego na południu, a pasmami górskimi Caramulo i Buçaco na wschodzie. Od zachodu oddziela ją od Oceanu Atlantyckiego pas lasów sosnowych. Przez region przepływają trzy małe rzeki: Cértima, Águeda i Varziela, które uchodzą do laguny w Aveiro. Wysokość terenu waha się od 50 m nad poziomem morza w pobliżu wybrzeża do 500 m w górach Buçaco i Caramulo. Większość winnic znajduje się w dolinie Cértima, na stosunkowo płaskich terenach między 7 a 120 m n.p.m.

Gleby pochodzą z okresów jury i triasu, w większości wapienne, tworzące gliny wapienne, które dają wina o dużej strukturze i długowieczności. Gleby piaszczyste na zachodzie dają wina lżejsze, bardziej aromatyczne, lepiej nadające się na białe wina. Słowo „glina” po portugalsku to „barro”, co może być źródłem nazwy Bairrada.

Region ten charakteryzuje się różnorodnością mineralną i geologiczną. Winnice, które prowadzi się tu nisko nad ziemią, uprawiane są głównie na glebach gliniastych i gliniasto-wapiennych. Klimat jest śródziemnomorsko-atlantycki, z rocznymi opadami na poziomie 900–1200 mm, a dominującymi wiatrami są zachodnie.

ODMIANY WINOROŚLI

Bairrada została uznana za region winiarski jakości w latach 1907 i 1908, a ostatecznie otrzymała status apelacji pochodzenia (DOC) w 1979 roku. W latach 80. XX wieku powierzchnia winnic wynosiła 18.600 ha, a w 2020 roku około 15.000 ha.

Unikalną cechą Bairrady w Portugalii jest fakt, że aż do XX wieku region ten opierał się niemal wyłącznie na jednej odmianie winogron – Baga. Odmiana kapryśna, zdolna do produkcji win o bardzo różnym charakterze. W latach 90. Baga stanowiła 95% czerwonych odmian winorośli w regionie i 80% wszystkich odmian. Jest to odmiana o wysokiej kwasowości, która neutralizuje cukier resztkowy (Sogrape kupuje Baga do swojego Mateus Rosé).

Od 2003 roku apelacja DOC dopuściła szeroki wachlarz odmian, zarówno lokalnych, jak i zagranicznych. Była to decyzja kontrowersyjna – znany lokalny producent Luis Pato opuścił wówczas apelację. Stowarzyszenie Baga Friends używa określenia „Bairrada Clássico” dla win z odmiany Baga pochodzących z regionu. Obecnie odmiana ta występuje także w regionie Dão.

Wina z Bairrady, zarówno białe, jak i czerwone, produkuje się z regionalnych szczepów. Wina czerwone muszą zawierać co najmniej 50% Baga lub Poerinha, a pozostałe to m.in. Castelao, Moreto, Tinta Pinheira (lokalne) oraz Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah (zagraniczne). Dozwolone są także, jeśli nie przekraczają 20% mieszanki: Alfrocheiro Preto, Bastardo, Preto de Mortágua, Trincadeira, Jaen i Água Santa. Wina białe muszą zawierać co najmniej 60% szczepów Bical, Maria Gomes i Rabo de Ovelha. Do 40% mieszanki mogą stanowić Arinto, Cerceal, Chardonnay, Sauvignon Blanc i Cercealinho. Bairrada produkuje 65% portugalskich win musujących.

WINNICE

Niektóre z winnic tej apelacji powstały już w latach 20. i 30. XX wieku, kiedy to kupcy zaczęli zakładać swoje piwnice w regionie. Z tego okresu pochodzą Caves Irmãos Unidos (obecnie Caves São João), Caves do Barrocão, Caves Messias, Caves Aliança, Caves Valdarcos, Caves Solar de São Domingos i Caves Borlido. Ruch spółdzielczy jest silnie zakorzeniony w Bairradzie, choć nie tak dominujący jak w sąsiednim regionie Dão. Spółdzielnie produkują większość win bazowych do produkcji win musujących.

Dzięki funduszom UE wielu małych producentów założyło własne winnice – tak powstała grupa Baga Friends: Luis Pato, Filipa Pato, Quinta da Vacariça, Sidónio de Sousa, Quinta das Bágeiras, Quinta de Baixo (Niepoort) oraz legendarny Bussaco Palace Hotel w stylu neomanuelińskim, zbudowany dla przedostatniego króla Portugalii, Karola I, który został zamordowany w 1908 roku. Jego syn, Manuel II, abdykował zanim pałac został ukończony. Od 1917 roku jest to hotel należący do sieci Almeida, w Curii przechowywane jest pierwsze wino z Bussaco. Zarówno jego czerwone (Baga), jak i białe (Bical, Arinto, Maria Gomes) wina należą do najbardziej renomowanych w Portugalii.

Inne znane winnice to: Quinta das Bágeiras (rodzina Alves Nuno), Quinta de Baixo (kupiona przez Dirka Niepoorta w 2012 roku po współpracy z różnymi lokalnymi producentami), Campolargo (znana z różnorodności szczepów), Filipa Pato (córka Luisa Pato, gorąca zwolenniczka Bagi), Luis Pato (znany jako Baga-Rebel, syn João Pato – pierwszego producenta butelkowanego wina z Bairrady w latach 70.), Casa de Saima, Sidónio de Sousa, Vadio, Quinta do Encontro, Kompassus.